Φως στο τούνελ ; Για ποιον όμως ; Σχόλιο για τις εκθέσεις ΔΝΤ - ΕΕ για την ελληνική οικονομία και την προοπτική διαμόρφωσης ενός νικηφόρου κοινωνικού – πολιτικού μετώπου Του Δημήτρη Μαριόλη

Φως στο τούνελ ; Για ποιον όμως ;

Σχόλιο για τις εκθέσεις ΔΝΤ - ΕΕ για την ελληνική οικονομία και την προοπτική διαμόρφωσης ενός νικηφόρου κοινωνικού – πολιτικού μετώπου

Του Δημήτρη Μαριόλη

Τις προηγούμενες ημέρες δημοσιεύτηκαν δυο εκθέσεις του ΔΝΤ και της ΕΕ αντίστοιχα για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας. Συγκεκριμένα :

        I.      Η έκθεση του ΔΝΤ που συντάχθηκε στο πλαίσιο του άρθρου 4 του καταστατικού του ΔΝΤ (Article IV Consultation) και καταρτίστηκε από τον Ολλανδό τοποτηρητή του ΔΝΤ στην Αθήνα Μπόμπ Τράα.

      II.      Η έκθεσή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ελλάδα με τίτλο «Συρρίκνωση της οικονομίας σε συνδυασμό με ανάκαμψη της εμπιστοσύνης» και υπότιτλο «Θα είναι το 2013 η τελευταία χρονιά της ύφεσης;»

πέρασε η μπόρα – πέρασε…μουρμουρίζουν τα ναυάγια

Η κυβέρνηση αξιοποίησε το περιεχόμενο των εκθέσεων για να νομιμοποιήσει τις πολιτικές κοινωνικής καταστροφής και ραγδαίαςυποτίμησης της εργασίας. Ισχυρίστηκε εν ολίγοις τρία πράγματα[1] :

• Ότι από το επόμενο έτος μπαίνουμε σε τροχιά ανάπτυξης – άρα τα δύσκολα πέρασαν
• Ότι το 2014 θα βγούμε αναγκαστικά από το μνημόνιο
• Ότι δεν θα χρειαστεί να ληφθούν νέα μέτρα εάν υλοποιηθούν κατά γράμμα τα μέτρα που ήδη εφαρμόζονται

τι λένε οι εκθέσεις

Ας δούμε όμως τι λένε οι δυο εκθέσεις και σε ποιο βαθμό επαληθεύουν τους παραπάνω ισχυρισμούς.

Η έκθεση της Ε.Ε. προβλέπει ότι η ύφεση θα φτάσει το 2013 το 4,2% ενώ για το 2014 εκτιμά ανάπτυξη 0,6%. Εκτιμά επίσης ότι η ανεργία το 2013 θα φτάσει (επίσημα) στο ιλιγγιώδες 27% ενώ το 2014 θα κυμαίνεται στο 26%. Αντίστοιχα, το δημόσιο χρέος εκτιμάται ότι θα αυξηθεί και άλλο το 2013 ενώ θα αρχίσει να μειώνεται το 2014. Είναι απορίας άξιον γιατί οι εκτιμήσεις για το 2013 δημιουργούν κλίμα πανηγυρισμών. Επιπλέον, οι υπεραισιόδοξες προβλέψεις για το 2014 – πως αλλιώς να χαρακτηρίσεις την εκτίμηση ότι το ΑΕΠ από -4,2% θα εκτιναχθεί σε ένα χρόνο στο +0,6% - «στηρίζονται» στην υπόθεση για «τόνωση της εμπιστοσύνης και τη βελτίωση της ρευστότητας» !

Η έκθεση του ΔΝΤ είναι ακόμα πιο αποκαλυπτική. Παραθέτουμε σχολιασμένα κάποια αποσπάσματα :

 «…η ύφεση στην Ελλάδα υπήρξε πολύ μεγαλύτερη της εκτιμηθείσης»

Δηλαδή το ΔΝΤ παραδέχεται ότι οι εκτιμήσεις ΔΝΤ-ΕΕ-κυβερνήσεων για την έκταση της ύφεσης στην Ελλάδα έπεσαν έξω.

«Η Ελλάδα περιόρισε επίσης σημαντικά το κενό ανταγωνιστικότητάς της. Οι ευρείας κλίμακας μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας βοήθησαν στην ευθυγράμμιση των ονομαστικών μισθών και της παραγωγικότητας σε επίπεδο επιχειρήσεων»

Δηλαδή : μείωση μισθών(για τους εργαζόμενους)=αύξηση ανταγωνιστικότητας (για τα αφεντικά).

«Το δημόσιο χρέος παραμένει πολύ υψηλό παρά την αναδιάρθρωση και την υποστήριξη του «επίσημου» τομέα. Είναι έτσι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτο το γεγονός πως οι ευρωπαίοι εταίροι έχουν τώρα αποδεχθεί ότι «σημαντική» επιπλέον βοήθεια σε όρους καλύτερους από αυτούς της αγοράς, θα απαιτηθεί για να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του χρέους και ότι έχουν δεσμευτεί να προσφέρουν επιπλέον «ανακούφιση» αν χρειαστεί προκειμένου να παραμείνει το πρόγραμμα σε τροχιά και το χρέος να πέσει σημαντικά κάτω του 110% του ΑΕΠ ως το 2022(…)Οι ευρωπαίοι εταίροι της Ελλάδας έχουν ανταποκριθεί συμφωνώντας να μειώσουν τον μεσοπρόθεσμο στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα από 6, 5 στο 4,5 τοις εκατό και να επιμηκύνουν την περίοδο προσαρμογής έως το 2016. Όμως η Ελλάδα θα χρειαστεί κάποια περαιτέρω διαρθρωτική δημοσιονομική προσαρμογή για να επιτύχει τους στόχους του μεσοπρόθεσμου. Η βασική πρόκληση είναι να βρει η κυβέρνηση έναν τρόπο να το επιτύχει, τηρώντας παράλληλα τις δεσμεύσεις της για αποφυγή νέων οριζόντιων περικοπών»

Αυτό σημαίνει ότι το χρέος δεν είναι βιώσιμο εάν δεν γίνουν αναπροσαρμογές (δηλαδή κάποιο ενδεχόμενο κούρεμα, μετά όμως τις γερμανικές εκλογές) ή ακόμα χειρότερα εάν δεν ληφθούν και νέα μέτρα (όπως π.χ. νέες μειώσεις μισθών). Η συνεχής διαπραγμάτευση γύρω από το χρέος είναι που εμφανίζεται από την κυβέρνηση ως αναδιαπραγμάτευση του μνημονίου. Πρόκειται βεβαίως για ψέμα – μιλάμε απλά για τις απαραίτητες ρυθμίσεις που θα καθορίζουν κάθε φορά το ύψος της ληστείας σε βάρος των εργαζομένων.

«Μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης. Το σχέδιο είναι, οι στόχοι στο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα για μείωση προσωπικού στο Δημόσιο, να επιτευχθεί πρωτίστως μέσω εθελοντικών αποχωρήσεων. Αυτό είναι κατανοητό. Ωστόσο, δεν είναι αξιόπιστο, χωρίς περιορισμένες υποχρεωτικές απολύσεις, που θα επιτρέψουν την πρόσληψη νέου, μορφωμένου προσωπικού που θα πρέπει να αποτελέσει βασικό συστατικό στο σχέδιο για την αναβάθμιση του Δημόσιου τομέα. Το ταμπού κατά των υποχρεωτικών απολύσεων πρέπει να ξεπεραστεί»

Που σημαίνει : Δραστικός περιορισμός προσωπικού και επιβολή πλήρους εργασιακής ευελιξίας στο δημόσιο. Δηλαδή, κατάργηση μονιμότητας, δυνατότητα απολύσεων, προσλήψεις με το σταγονόμετρο νέου φθηνού ευέλικτου και πειθαρχημένου προσωπικού, διάλυση των «ακριβών» δημόσιων υπηρεσιών που έχουν να κάνουν με το κοινωνικό κράτος.

«Απόπειρες τεχνητής ώθησης της ανάπτυξης πρέπει να αποφευχθούν. Η διεθνής εμπειρία παρουσιάζει στην καλύτερη περίπτωση μικτά αποτελέσματα για τη χρησιμότητα των αναπτυξιακών τραπεζών, των ζωνών μηδενικής φορολογίας και επιχορηγήσεων (ή φορολογικών ελαφρύνσεων) που στοχεύουν σε συγκεκριμένους τομείς» 

Εδώ το ΔΝΤ διαφωνεί με το ελληνογερμανικό σχέδιο για μετατροπή της Ελλάδας σε Ειδική Οικονομική Ζώνη – σημειωτέον ότι προωθείται η ίδρυση κρατικού οργανισμού που θα …χρηματοδοτεί κατά προτίμηση Γερμανούς και Γάλλους επενδυτές.[2]

βαθαίνει η ύφεση στην Ε.Ε.

Επιπλέον, ας λάβουμε υπόψη ότι η Κομισιόν αναθεώρησε τις εκτιμήσεις της για την οικονομία της Ευρωζώνης αλλά και της ΕΕ η Κομισιόν, προβλέποντας βαθύτερη ύφεση από ό,τι πριν για φέτος. Συγκεκριμένα, το ΑΕΠ της Ευρωζώνης εμφανίζεται να συρρικνώνεται κατά 0,4% φέτος (έναντι προηγούμενης πρόβλεψης για 0,3%). Το ποσοστό της ανεργίας προβλέπεται να αυξηθεί στο 12,2%. Για το 2014, το ΑΕΠ της Ευρωζώνης φαίνεται να αυξάνεται κατά 1,2%, με την ανεργία όμως να μένει ουσιαστικά στα ίδια, υψηλά, επίπεδα (12,1%). Ανάλογη για το σύνολο της ΕΕ, το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί φέτος κατά 0,1% και να αυξηθεί το 2014 κατά 1,4%. Η ανεργία στο σύνολο της ΕΕ αναμένεται στο 11,1% και τις δύο χρόνιες.  Τα ποσοστά ανεργίας σε Ελλάδα και Ισπανία είναι μεγαλύτερα ακόμα και από τα αντίστοιχα ποσοστά των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης τη δεκαετία του 1930 !

τι δεν λένε οι εκθέσεις

Το δημόσιο χρέος ανερχόταν σε 127,1% του ΑΕΠ το 2009 και έφτασε στο 150,3% το δεύτερο τρίμηνο του 2012. Συγκεκριμένα το Δεκέμβριο του 2009 ανερχόταν σε 298,52 δις ευρώ ενώ το Δεκέμβριο του 2012 έφτασε τα 305,54 δις ευρώ μετά από τρία χρόνια σκληρής λιτότητας και δραστικότατων περικοπών που (υποτίθεται ότι) επιβλήθηκαν για τον περιορισμό του ! Οι μισθοί των εργαζομένων στο ίδιο διάστημα μειώθηκαν τουλάχιστον κατά 30% χωρίς να υπολογίσουμε τις στρατιές των απολυμένων αλλά και των εργαζομένων που παραμένουν απλήρωτοι για μήνες.

Αντίστοιχα, στα τέσσερα χρόνια εφαρμογής των μνημονιακών πολιτικών το ΑΕΠ μειώθηκε αθροιστικά κατά 20% ενώ η «επίσημη» ανεργία ανήλθε στο 27% και στους νέους ξεπερνάει το εφιαλτικό 60%.

Ας περιοριστούμε στο ζήτημα της ανεργίας και του στόχου για τον περιορισμό της : έχουμε πλέον στη διάθεσή μας αξιόπιστες οικονομικές μελέτες, που δείχνουν ότι «ακόμα και αν αυξηθεί, εφεξής, το ΑΕΠ με μέσο ετήσιο ρυθμό 1%, τότε μετά από μία δεκαετία η ανεργία θα είναι στο 30%».[3]

Έχουμε κατ΄ επανάληψη ισχυριστεί ότι το χρέος αξιοποιείται ως ένα εργαλείο άσκησης μιας οικονομικής πολιτικής που κεντρικό στόχο έχει τη δραστική υποτίμηση της εργασίας. Επίσης, ότι η απάντηση της κυρίαρχης κοινωνικής τάξης στην οικονομική κρίση ήταν και είναι η εκτεταμένη κοινωνική καταστροφή. Οι αριθμοί επιβεβαιώνουν αυτή την εκτίμηση : η εργασία υποτιμάται ραγδαία αλλά το χρέος δεν περιορίζεται. Τα υπόλοιπα σε σχέση με τους κυβερνητικούς ισχυρισμούς έχουν δευτερεύουσα σημασία :

Α) Η ανάπτυξη είναι βέβαιο ότι αργά ή γρήγορα (μάλλον όχι και τόσο γρήγορα) θα επανέλθει πληρωμένη με άφθονο αίμα, ιδρώτα, απολύσεις, φτώχεια, ανεργία και δυστυχία του κόσμου της εργασίας. Θα είναι όμως μια ανάπτυξη που θα φέρει αποκλειστικά νέα κέρδη στους κυρίαρχους και θα συσωρρεύσει νέες συμφορές για τους εργαζόμενους.

Β) Τα μνημόνια και το μεσοπρόθεσμο αποτελούν ένα σύνολο αντιλαϊκών νόμων και επομένως η πρόταση «το 2014 θα βγούμε από το μνημόνιο» δεν έχει κανένα νόημα. Πολύ περισσότερο εάν αναφέρεται στην οικονομική υποτέλεια της χώρας, επίσης δεν έχει νόημα καθώς ΔΝΤ και ΕΕ δεν πρόκειται να απωλέσουν τον ασφυκτικό έλεγχο της ελληνικής οικονομίας.

Γ) Το χρέος προφανώς και δεν είναι βιώσιμο γι’ αυτό άλλωστε επιβάλλονται συνεχή «κουρέματα» και νέα επώδυνα οριζόντια μέτρα είτε αφορούν περικοπές μισθών είτε αφορούν αύξηση της φορολογίας, νέα χαράτσια κλπ.

Το πλήρες αδιέξοδο μιας πολιτικής που ακολουθεί το δρόμο της εσωτερικής υποτίμησης με σκληρό νόμισμα οδηγεί στον παραλογισμό ο πληθωρισμός να κινείται σε μηδενικά επίπεδα και οι τιμές να έιναι στα ύψη : «Για παράδειγμα η τιμή ενός προϊόντος των 10 € με μια υποτίμηση μισθών κατά 50% θα μειωθεί μόλις στο 9,25 € (το εργατικό κόστος κατά μέσο όρο στην ελληνική βιομηχανία είναι 15%)».[4]

Όσο για τις εξελίξεις στην Ευρωζώνη και το ευρώ έχει εύστοχα διατυπωθεί ότι μόνο δυο ενδεχόμενα μπορούν να υπάρξουν : «είτε η Δημοσιονομική-Πολιτική Ενοποίηση (με ενδιάμεσο σταθμό τη λεγόμενη Τραπεζική Ενοποίηση) είτε η διάσπαση της ΖΕ. Στην πρώτη περίπτωση θα περάσουν πολλές δεκαετίες μέχρι η ευρωπαϊκή εργατική τάξη να πετύχει κάτι που θα βελτιώσει τους όρους της ζωής της, ενώ στο μεταξύ οι χώρες του Νότου αλλά και ορισμένες περιφέρειες διαφόρων χωρών θα μετατραπούν σε έρημη γη».[5]

Τέλος, δεν μπορούμε να παραλείψουμε ένα σχόλιο για τα γεγονότα στην Κύπρο. Αν κάτι αποδείχτηκε στην περίπτωση της Κύπρου είναι ότι εντός της ευρωζώνης και του ευρώ κανένα περιθώριο εναλλακτικής πολιτικής δεν υπάρχει. Και αυτό το συμπέρασμα έχει ισχύ για οποιαδήποτε χώρα της ευρωζώνης. Χωρίς να ανακτήσει το όπλο της νομισματικής πολιτικής λοιπόν - -δηλαδή να αποχωρήσει από το ευρώ - δεν μπορεί ένας λαός να αποδεσμευτεί από τις πολιτικές των μνημονίων και να ακολουθήσει άλλο δρόμο.

υπάρχει διέξοδος για τους εργαζόμενους ;

Ο μοναδικός φόβος για τα επιτελεία της τρόικας και της κυβέρνησης - όσο η ιστορική παρένθεση της καπιταλιστικής κρίσης παραμένει ανοιχτή -  είναι αυτό που ονομάζουν «κοινωνικό χάος», η πλήρης αποδόμηση δηλαδή των σχέσεων κυριαρχίας και κοινωνικής συναίνεσης και το ενδεχόμενο ανεξέλεγκτων κοινωνικών εκρήξεων και εξεγέρσεων. Το στοίχημα όμως για τον κόσμο της εργασίας είναι αν αυτές οι εξεγέρσεις δεν θα είναι τυφλά ξεσπάσματα οργής αλλά θα έχουν προσανατολισμό, στόχους και κατεύθυνση. Κι αυτό δεν είναι κάτι που θα λυθεί (μόνο) εν θερμώ αλλά κρίνεται αυτή τη στιγμή στον τρόπο που συγκροτούνται τα κοινωνικά – πολιτικά υποκείμενα και στους στόχους που θέτουν. Οι λαϊκοί αγώνες που ξέσπασαν μέχρι τώρα έχουν δημιουργήσει μια πολύ σημαντική δυναμική. Σχηματικά, θα τους χωρίζαμε σε τέσσερις κύκλους : τις μεγάλες γενικές απεργίες που συνοδεύτηκαν από τεράστια σε μαζικότητα και μαχητικότητα συλλαλητήρια, τις πλατείες και τις λαϊκές συνελεύσεις με αποκορύφωμα τις κινητοποιήσεις στο Σύνταγμα, τους κλαδικούς αγώνες και τις απόπειρες οργάνωσης από τα κάτω κινητοποιήσεων (όπως η πανεκπαιδευτική κινητοποίηση στις 2 Μάρτη ή η απεργία πρωτοβάθμιων σωματείων στις 23 Μάη). Στο σύνολό τους, αυτοί οι αγώνες πήραν τη μορφή μιας ανοιχτής πολιτικής αντιπαράθεσης με δυο επίδικα : την ανατροπή των κυβερνήσεων και την κατάργηση των μνημονίων. Ωστόσο, το μαζικό κίνημα δεν μορφοποιήθηκε σε ανώτερο επίπεδο ώστε να ανατρέψει άμεσα το καθεστώς είτε με τη μορφή γενικής ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ απεργίας είτε με τη μορφή γενικευμένης εξέγερσης. Όπως θα έλεγε και ένας σημαντικός έλληνας μαρξιστής, οι λαϊκοί αγώνες έδρασαν καταλυτικά μεν αλλά «εξ αποστάσεως», δεν έπληξαν άμεσα το καθεστώς και γι’ αυτό η έξοδος από τις κυβερνήσεις του μνημονίου έγινε και τις δυο φορές από τη δεξιά πόρτα. Η έμφαση στη γενική πολιτική απεργία αναφέρεται σε πολιτικούς στόχους που υπερβαίνουν το επίδικο της κυβέρνητικής ανατροπής και διαμορφώνουν ένα ανταγωνιστικό πολιτικό σχέδιο απέναντι στο καθεστώς.

Γι΄ αυτό απαιτείται ένα πολιτικό πρόγραμμα που θα έρχεται σε σύγκρουση με τον πυρήνα της πολιτικής ΔΝΤ – ΕΕ – κυβερνήσεων,  θα θέτει τα στοιχειώδη ζητήματα της αναδιανομής εισοδήματος, της κατάργησης μνημονίων και δανειακών συμβάσεων, της παύσης πληρωμών – διαγραφής του χρέους, της εξόδου από το ευρώ και της κατάργησης όλου του αντεργατικού – αντιλαϊκού νομοθετικού πλαισίου.

Αυτό το πολιτικό πλαίσιο πρέπει να συνοδεύεται από τη συμβολή μας στη συγκρότηση ενός πλατιού κοινωνικού – πολιτικού μετώπου σύγκρουσης, ανατροπής και νίκης. Βεβαίως δεν εθελοτυφλούμε. Τα ανταγωνιστικά κινήματα βρίσκονται εδώ και δυο δεκαετίες σε κατάσταση στρατηγικής ήττας και πλήρους αδυναμίας να αρθρώσουν πολιτικό πρόγραμμα και σχέδιο. Είναι και εξαιτίας αυτής της αδυναμίας που ένα τέτοιο μέτωπο δεν μπορεί να οικοδομηθεί (μόνο) από τα πάνω, ως συμφωνία για παράδειγμα των αριστερών ηγεσιών, αλλά πρώτα απ’ όλα, κυρίως στη βάση των εργαζομένων, στα συνδικάτα, στους χώρους δουλειάς και τις γειτονιές, στις συλλογικότητες αντίστασης και τις πρωτοβουλίες αλληλεγγύης. Μέρος αυτής της μετωπικής λογικής είναι να αποσπασθούν τα συνδικάτα από τον έλεγχο των κυβερνητικών – μνημονιακών δυνάμεων και να προβάλλουν, να υπερασπιστούν και να διεκδικήσουν με τους αγώνες και την πολύμορφη κοινωνική δράση τους, ένα πολιτικό πλαίσιο με βασικά στοιχεία αυτά που περιγράψαμε παραπάνω. Ένα τέτοιο πολιτικό πλαίσιο υπερβαίνει κατά πολύ τον έτσι κι αλλιώς υψηλό πολιτικό στόχο για την αντατροπή κυβερνήσεων και μνημονίων που έθετε το κίνημα την προηγούμενη περίοδο και μπορεί να δώσει νέα πνοή στους κοινωνικούς αγώνες.

Και ας μην μελαγχολούμε. Ο ιστορικός χρόνος μπορεί να έμοιαζε ακίνητος και ο αντίπαλος ανίκητος πριν μια εβδομάδα αλλά οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών με την επιστράτευση των καθηγητών είναι ένα δείγμα των ιστορικών ευκαιριών που θα συνεχίσουν να εμφανίζονται την επόμενη περίοδο…

Μάιος 2013

---

[1] Βλ. σχετικές δηλώσεις του υπουργού οικονομικών

[2] Βλ. πρόσφατα δημοσιεύματα σε «Ελευθεροτυπία» και «Ποντίκι».

[3] Βλ. Μαριόλης, Θεόδωρος, Δυναμική της ανεργίας, χρηματοδότηση του εξωτερικού τομέα, και αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας. http://www.theo-mariolis.gr/site/images/pdf/dynamiki_anergias.pdf

[4] Τόλιος, Γιάννης, Εθνικό νόμισμα και εθνική αναδίπλωση. http://www.iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=11842:tolios-nomisma&catid=58:oikonomiki-politiki&Itemid=182   

[5] Μαριόλης, Θεόδωρος, Η Ελληνική Οικονομία και το Νέο Σημείο Διακλάδωσης του Ευρωπαϊκού Συστήματος, http://paremvasis-athina.blogspot.gr/2013/05/normal-0-false-false-false.html#more